De versmeltende of symbiotische maskerstructuur

Hoe verloopt de ontwikkeling van de mens en waar kunnen verstoringen optreden?

Dit blog is een derde in een serie van 6 blogs. Ze gaan over karakterstructuren, ook wel maskerstructuren genoemd. Deze maskerstructuren fungeren als overlevingsmechanismen, als een gevolg van ‘krassen op de ziel’. Er zijn in totaal zes verschillende maskerstructuren te onderscheiden, gekoppeld aan de levensfase waarin zich het overlevingsmechanisme kon ontwikkelen. Ieder masker heeft zijn eigen kenmerken en gedrag: “maskergedrag” genoemd.

Wanneer essentiële basisbehoeften tijdens de ontwikkeling niet vervuld worden, of door extreem pijnlijke levenservaringen, ontstaan er pijnlijke kwetsuren. Om de pijn te verdrijven of niet te hoeven voelen, vertonen we maskergedrag. Een masker zetten we op ter bescherming, als verdedigingsmiddel en als overlevingsmechanisme.

(Coachen als professie, Ien G.M. van der Pol). 

Een masker heeft tot doel je werkelijke gedachten en gevoelens te verhullen en te voorkomen dat anderen kunnen zien wie je op dit moment werkelijk bent. Maskergedrag is altijd gebaseerd op angst, de angst om je ware gezicht te laten zien. Je hebt het niet altijd in de gaten dat je een masker opzet, maar soms doe je het heel bewust. Maskers zijn functioneel, het is een deel van je, maar het is niet de complete jij. Wat zou het voor jou betekenen om weer in contact te komen met je kwetsing en dat wat jou ervan weerhoudt om je ware en complete zelf te leven?

In dit blog gaat het over de versmeltende of symbiotische maskerstructuur. Eén die zich manifesteert in de gedaante van een ‘kameleon’.

En ja, ik realiseer me dat de werkelijkheid zich moeilijk in modellen laat vangen...

De Symbiotische maskerstructuur:

Herkenbaar?

Ken je dat? Dat je een groot vermogen heb tot afstemmen en dat je je ook makkelijk verbindt met anderen? En dat mensen jou graag in hun buurt hebben? Dat je veel waarneemt en sferen feilloos kan aanvoelen? Als er iets opgelost moet worden, sta jij vooraan. Daar waar je eigenlijk verder liever op de achtergrond bent. Op bijvoorbeeld verjaardagen of feestjes ben jij vaak het cement tussen de mensen en zorg jij voor fijne verbindingen.

Herken je het, dat je eigenlijk niet echt gelukkig kunt zijn als degene tegenover je dat ook niet is? Helemaal als het je partner is? Wat dat betreft heb je een groot inlevingsvermogen en ben je heel empathisch. Je bent graag in het gezelschap van anderen; alleen zijn vind je vaak lastig. In het contact ben je doorgaans veel op de ander gericht. Je kan makkelijk meebewegen met de ander. Daarbij kan je je ook makkelijk in de ander verliezen. In het geval je moeite hebt met je eigen individualiteit kan het gepaard gaan met het gevoel ‘ik ben er alleen via de ander’. Ergens ontbreekt het aan een innerlijk oriëntatiepunt, het ‘zelf’ wordt gemist. Jouw eigen identiteit heeft zich namelijk nog niet ten volle kunnen ontwikkelen.

Niet weten wat je wil, maakt het voor jou ook lastig keuzes te maken. Je voelt je er zelfs heel ongemakkelijk bij. Bij de vraag: “Wat wil jij eigenlijk?” breekt het zweet je bij wijze van spreken al uit. Je eigen grenzen bewaken gaat je vaak niet zo goed af. Je voelt je grenzen pas als ze al ver overschreden zijn. “Nee” zeggen vind je moeilijk. De gebrekkige autonomie is eigenlijk de prijs die je betaalt voor je sociale capaciteiten en je invoelend vermogen wat juist jouw krachten zijn.

Oei, confronterend dit misschien. Is het herkenbaar?

Dit gun ik jou!

Ik gun jou dat je niet alleen rekening houd met anderen, maar vooral ook met jezelf. Dat je jezelf net zo serieus neemt als anderen. Dat je op eigen benen durft staan. Dat je ‘ja’ kunt zeggen op de vraag: “Mag ik me losmaken uit de verbinding en autonoom worden? “ Dat mag namelijk!

Ik gun je eigenheid en dat anderen om je heen je beter kunnen peilen. Ga ontdekken wat echt van jou is, uit jou komt, wat jouw mening is, wat jij echt zelf vindt.

Ik gun je dat je aandacht ontwikkeld voor je eigen wil en verlangens. Dat je ontdekt dat je ook eigen behoeften hebt, of voorkeur voor iets. Dat je niet zegt: “Beslis jij maar”. Maar dat je zegt: “Dit wil ik, dit gaan we doen!”  

Ik gun je dat je je eigen grenzen mag gaan ontdekken. Dat mensen niet meer zomaar over jouw grenzen gaan, omdat jij ze gewoon heel goed kunt aangeven. Ik gun je echt dat jij bepaalt en niet anderen voor jou. Dat je recht doet aan jezelf door jezelf te begrenzen, maar dat je ook aanvoelt wanneer je dat bij anderen moet doen.

Ik gun je dat je ontdekt hoe uniek je bent en hoe leuk. Ik gun je dat je jezelf leert kennen zoals je werkelijk bent bedoeld. Ik gun je dat je niet iemand anders nodig hebt om je gelukkig te kunnen voelen. En niet afhankelijk bent van anderen daarin. Ik gun je je eigen identiteit en je eigen autonomie waar je op terug kunt vallen. Dat je gaat staan voor wie je bent en dat dat comfortabel voelt. Dat je je er ook vooral niet schuldig over voelt.

Hoe ontstaat het?

Aan de versmeltende of symbiotische maskerstructuur ligt een verstoring in de ontwikkeling van autonomie ten grondslag. Over-beschermende ouders of het ontbreken van een veilige bedding zou daarvan zomaar oorzaak kunnen zijn. Als kind heb je niet de vrijheid en ruimte ervaren om te experimenteren. En dát, terwijl het zo belangrijk is als kind de ruimte te krijgen je eigen ontdekkingsreis te maken. Het beperkte je in je bewegingsvrijheid. In het ouderlijke gezin klonk bijvoorbeeld de boodschap door dat de wereld vooral heel gevaarlijk is. Je ouders hielden je angstvallig dicht bij zich vanuit een bezorgdheid dat jou iets zou overkomen. Ondanks dat het ongetwijfeld vanuit oprechte liefde voortkwam, werd bij jou elke schaafwond voorkomen, werden risico’s zoveel mogelijk vermeden en liep je zelden tegen grenzen aan. Hierdoor kon je zelf je autonomie niet ontdekken.

Het kan ook vanuit een stuk bezit-zucht zijn geweest, of misschien had een van je ouders jou nodig om te voorkomen dat ze zelf gevoelens van eenzaamheid zouden ervaren of zich anders waardeloos zouden hebben gevoeld. Jij als kind kreeg via je ouder(s) de boodschap: “Ik heb jou nodig, je moet echt bij mij blijven, je hoort bij mij, zonder jou ben ik alleen, of zelfs: “Als jij wegloopt, laat ik jou ook achter”. Jij kreeg hierdoor het gevoel dat er altijd gevaar op de loer ligt. Het nare is dat jouw eigen initiatief als kind uit angst werd bestraft of in ieder geval werd ondergewaardeerd. Eigenlijk kwam je in conflict tussen je behoefte om je vrij te bewegen, maar ook de angst voor het verlies van de liefde van je ouders. Het voelt alsof je bezit bent van je ouders. Gek genoeg ontstaat dan ook de overtuiging dat je óf kiest voor jezelf, óf voor je ouders. Samen lijkt dat dan niet te kunnen bestaan. Je denkt dan dat alles wat je kiest voor jezelf, je je ouders daarmee automatisch pijn doet. Dat doet dat grote loyaliteitsgevoel naar je ouders met jou. En het bemoeilijkt jou op eigen benen te durven staan. Door een gedwongen ’samen zijn’ heb je je niet los kunnen maken van je ouders. De natuurlijke symbiose is niet doorbroken waardoor een ongezonde symbiose bleef bestaan en je eigen ‘ik’ minder sterk is ontwikkeld.

Dat moet toch anders kunnen?

Hoe dan!

Kijk, er is natuurlijk ook goed nieuws. En er is hoop en ik wens jou dat je dat ook weer gaat zien. Want het kan ook anders! Het gaat wel wat van je vragen, want er is wel werk aan de winkel. Maar als je dat wilt, dan is er een weg terug naar je eigen ik en de ontwikkeling van je eigenlijk autonomie. En daarvoor is het echt nooit te laat!  

Het is belangrijk dat je gaat ontdekken dat er een verschil is tussen jou en de ander. Dat is niet een verlengde van elkaar. Dat je je gaat richten op het onderscheid wat er is tussen de ander en jou en dat jezelf als autonoom individu naast de ander leert zetten; naast samen dus ook alleen kunnen zijn. En het is belangrijk dat je dat leert verdragen. Daarbij zal je moeten gaan ontdekken hoe het is om op eigen benen te staan. Ervaar hoe het is om je geluk, je agenda, je gevoelens niet te laten bepalen door anderen. Dat ben je niet gewend, omdat je van nature het gevoel hebt dat het op jezelf staan verkeerd is en niet mag. Dat op jezelf gaan staan, gaat dus onrust geven. Belangrijk om juist dan dicht bij jezelf te blijven en de erkenning en ondersteuning te krijgen dat dit goed is en positief, ook al voelt dit niet gelijk zo. Het is belangrijk dat jezelf de spiegel voorhoudt of je laat spiegelen als je de neiging weer hebt je weer te laten vervloeien met de ander. Want dat ligt automatisch bij jou op de loer. Verder zal je ook moeten leren ‘nee’ zeggen. Leer je eigen grenzen aan te geven. En erken de pijn die voortkomt uit het niet kunnen opbouwen van een eigen ‘ik’, een eigen identiteit.

Samen oplopen

Herken je dit alles nu bij jezelf? En wil je er graag op een andere manier mee dealen dan je altijd deed? Namelijk op een manier waarbij je jezelf gaat ontmoeten? Jezelf gaat ontdekken? En hoe je gezonder kunt gaan staan in relaties met anderen? En hoe je je eigen grenzen gaat leren kennen en daar ook voor gaat leren staan? Wil je zelf keuzes kunnen maken, los van anderen? Weet dan in ieder geval dat je mij als coach kunt inzetten om je in dit spannende, maar nodige traject kan laten ondersteunen. Ik wil graag je tijdelijke reisgenoot en spiegel zijn. Welkom om kennis te maken!

Deze weblog is tot stand gekomen in samenwerking met Jabca Bakker

www.echt-inbeeld.nl 

Bronnen:

W. Veenbaas, J. Goudswaard en H. A. Verschuren; De maskermaker - systemisch werk en karakterstructuren, 2018

I.G.M. van der Pol; Coachen als professie – fundamenten voor begeleiding naar heelheid, 2012